"Giải phóng" kinh tế Brazil, liều thuốc đắng của Jair Bolsonaro

« Cùng nhau, chúng ta sẽ làm thay đổi vận mệnh của Brazil. Không thể tiếp tục bắt tay với chủ nghĩa xã hội, chủ nghĩa cộng sản, dân túy hay cực tả ».

Tổng thống đắc cử Brazil Jair Bolsonaro, Rio de Janeiro, ngày 28/10/2018 REUTERS

Đây là thông điệp đầu tiên của Jair Bolsonaro, người lãnh đạo Brazil trong bốn năm tới, ngay sau khi kết quả chính thức bầu tổng thống được công bố tối Chủ Nhật 28/10/2018. Cụ thể, tổng thống thuộc xu hướng cực hữu sẽ làm gì để cường quốc số một Nam Mỹ thoát khỏi khủng hoảng kinh tế và khủng hoảng niềm tin ?

Chiến thắng của Jair Bolsonaro, đại diện của xu hướng bảo thủ cực hữu, thậm chí « phát-xít » theo một số người lên án, không phải là chuyện bất ngờ. Brazil là một quốc gia dân chủ, nhưng từ hàng chục năm nay, hàng loạt vụ tham ô, biển thủ đã làm cho hai đảng truyền thống và một loạt lãnh đạo chính trị mất uy tín.

Hành pháp bê bối, cựu tổng thống Lula ngồi tù vì vụ tai tiếng tham ô trong tập đoàn dầu khí quốc gia. Nữ tổng thống kế nhiệm Dilma Rousseft bị truất phế, bị tố cáo ngụy tạo chi thu ngân sách. Tổng thống mãn nhiệm Michel Timer bị tố « móc ngoặt » với doanh nghiệp… Lập pháp cũng không khá hơn với các vị dân biểu làm luật để bảo vệ phe cánh, né tránh nhà tù hơn là vì phúc lợi dân chúng.

Brazil còn hứng chịu tệ nạn bạo lực với hơn 64.000 nạn nhân tử vong trong năm 2017. Trong khi đó, nền kinh tế của cường quốc số một Nam Mỹ bị khủng hoảng suy thoái trong hai năm liền trước khi manh nha tăng trưởng được 1% trong năm 2017.

Trước những thách thức về « an ninh xã hội và kinh tế » trọng tâm của nhiệm kỳ bốn năm tới, Jair Bolsonaro sẽ làm gì ? Nếu nhìn qua chương trình hành động của ứng cử viên bảo thủ, biện pháp rất đơn giản như một liều thuốc đắng. Để chống bạo lực hình sự, tân tổng thống sẽ cho dân mua súng tự vệ.

Nhiều nhật báo Brazil tin tưởng tân tổng thống sẽ bài trừ tham nhũng để phục hồi kinh tế.

Trong cương lĩnh tranh cử, Jair Bolsonaro không trình bày cụ thể các phương án của mình. Ông nhìn nhận không có kiến thức về kinh tế nhưng khẳng định sẽ « dùng liều thuốc đắng ». Chiến lược phục hưng kinh tế được ủy nhiệm cho Paulo Guedes, một chuyên gia ngân hàng thuộc xu hướng cực tự do của đại học Chicago, Hoa Kỳ. Đây cũng là lò đào tạo các cố vấn kinh tế của Chilê thời Pinochet và chuyên gia Anh Quốc thời nữ thủ tướng Anh Margaret Thatcher trong thập niên 1970-1980.

Hai vấn đề khẩn cấp mà Brazil phải giải quyết là « nợ và sản xuất nông nghiệp », theo báo chí Tây phương.

Với món nợ 1.000 tỷ đôla, chiếm 84% GDP, Brazil dường như vô kế khả thi ngoài giải pháp bán các công ty Nhà nước. Người được xem là bộ trưởng Kinh Tế tương lai dự trù « tư hữu hóa 150 công ty quốc doanh » để bù đắp thâm thủng ngân sách. Nếu giá dầu tiếp tục tăng như hiện nay, Brazil sẽ có cơ may thu thêm ngoại tệ.

Ưu tiên thứ hai là sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi, nguồn ngoại tệ số một của Brazil. Giới nuôi bò, trồng đậu nành và mía hiện đang bị trói buộc vì các cam kết tôn trọng hiệp định chống biến đổi khí hậu COP21 của chính phủ cánh tả, hy vọng sẽ được tăng gia sản xuất với tân tổng thống Jair Bolsonaro.

Vì ngành trồng trọt và chăn nuôi tập trung ở các bang trong vùng Amazon, với Jair Bolsonaro, tương lai thổ dân Brazil không mấy sáng sủa. Trong mùa tranh cử, Jair Bolsonaro nhiều lần tuyên bố nếu ông đắc cử « thổ dân ở Amazon sẽ không có một tất đất để sinh sống ».

Thành phần công nhân cũng sẽ trả giá đắt. Theo chuyên gia Georges Deb, thuộc công ty tài chính Heuler Hermes, Bolsonario sẽ « nới lỏng thị trường lao động » để thu hút đầu tư. Nói cách khác, phần lớn những thụ đắc xã hội sẽ bị hy sinh.