Bầu tổng thống CH Séc: cả 2 ứng viên bị tố cáo cộng tác với chế độ cộng sản cũ

Trong hai ngày 27-28/01/2023 cử tri Cộng Hòa Séc đi bầu tổng thống vòng hai. Theo các thăm dò dư luận, ứng viên Petr Pavel, cựu tổng tham mưu trưởng quân đội, có nhiều khả năng đắc cử với khoảng 58% phiếu bầu, qua mặt ứng viên Andrej Babis, người giàu thứ năm tại CH Séc.

Hai ứng cử viên tổng thống Cộng Hòa Séc : Petr Pavel (T) và Andrej Babis (P) trong cuộc tranh luận trên đài truyền hình TV Nova. Ảnh ngày 26/01/2023. AP - Michal Krumphanzl

Hai ứng viên tổng thống Cộng Hòa Séc đối lập nhau về nhiều điểm, nhưng có một điểm chung. Đó là cả hai đều bị tố cáo có liên hệ với các cơ quan an ninh thời cộng sản trước đây. Quá khứ hợp tác với chế độ cộng sản cũ là điều thường gây tranh cãi tại CH Séc.

Từ Praha, thông tín viên Alexis Rosenzweig gửi về bài phóng sự:

‘‘Bà Eliska Tomalova của Đại học Charles ở Praha nói: “Chúng tôi có hai ứng cử viên có quá khứ cộng sản và điều đó có thể làm nản lòng một số cử tri trong vòng bầu cử thứ hai”. Bà cho biết, ‘‘rõ ràng Andrej Babis là một công an chìm, trong khi Petr Pavel được đào tạo trong cơ quan tình báo quân đội”.

Người dân Séc đã quen thuộc với giai đoạn đầu trong sự nghiệp của giới tinh hoa dưới chế độ cộng sản cũ, nhờ vào kho lưu trữ của các cơ quan an ninh. Đây thường là chủ đề trung tâm của các cuộc tranh luận ở Praha, với các tài liệu gây tranh cãi thường xuyên được công bố  – không chỉ trong giai đoạn các chiến dịch tranh cử.

Nhà làm phim tài liệu Jarmila Buzkova, người đã chạy trốn khỏi chế độ cộng sản những năm 1980, nhận định: “Tôi đã sống qua thời kỳ đó và tôi biết rằng, như Vaclav Havel đã nói, ba phần tư người dân đã ít nhiều cộng tác với chế độ, bởi vì không có lựa chọn nào khác, nhưng sự hợp tác thụ động này không đồng nghĩa với việc đóng một vai trò thực sự trong hệ thống.”

Bộ phim mới nhất của nhà đạo diễn phim tài liệu là về nhà văn Milan Kundera, người cũng bị tố cáo là chỉ điểm thời cộng sản, sau khi tài liệu lưu trữ ở Praha được công bố. Đạo diễn phim tài liệu nói: “Rõ ràng là vai trò của những kho lưu trữ này rất quan trọng, nhưng với con mắt ngày nay chúng ta không thể hiểu được’’.

Trả lời AFP, nhà phân tích chính trị độc lập Jan Kubacek cho biết kết quả bầu cử nói trên dẫu thế nào cũng không ảnh hưởng đến chính sách đối ngoại của nước này: ‘‘Cộng Hòa Séc vẫn tiếp tục là nước trong khối phương Tây, tiếp tục duy trì quan hệ chiến lược với Liên Âu, NATO và sát cánh với Ukraina’’.

Chức vụ tổng thống của Cộng Hòa Séc phần lớn là nghi thức, nhưng có quyền bổ nhiệm chính phủ, chọn thống đốc Ngân Hàng Trung Ương, bổ nhiệm thẩm phán Tòa Bảo Hiến và đảm nhiệm chức vụ tổng tư lệnh quân đội.