Trung Quốc khó lắng nghe « lợi ích » của Liên Hiệp Châu Âu

Chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel công du Bắc Kinh ngày 01/12/2022 để « bảo vệ lợi ích » của khối 27 nước. Chuyến công du của một nhà lãnh đạo châu Âu, nơi nổi tiếng với những quyền tự do, diễn ra đúng lúc chính quyền Trung Quốc tập trung dập phong trào phản đối các biện pháp chống Covid-19, bóp nghẹt « quyền cơ bản » là được bày tỏ ý kiến. 

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình (P) tiếp chủ tịch Hội Đồng Châu Âu Charles Michel, Bắc Kinh, Trung Quốc, ngày 01/12/2022. VIA REUTERS - EUROPEAN UNION

Điều này giải thích cho những chỉ trích chuyến công du diễn ra « không đúng thời điểm ». Tuy nhiên, điều quan trọng là Bắc Kinh có tâm trí để lưu ý đến những quan ngại của Liên Âu hay không. Ngoài « không đúng lúc », báo La Croix ngày 30/11 đánh giá chuyến công du của ông Charles Michel « gặp nhiều chông gai », từ nội bộ Liên Âu đến lập trường của Trung Quốc. Mối quan hệ song phương xấu đi kể từ khi Trung Quốc đóng cửa chống dịch từ ba năm nay và Bruxelles áp đặt các biện pháp trừng phạt vi phạm nhân quyền ở Tân Cương. 

Liên Âu muốn tránh phụ thuộc vào Trung Quốc 

Mục tiêu quan trọng đầu tiên của chủ tịch Hội Đồng Châu Âu là « tìm cách tái cân bằng cán cân thương mại giữa Liên Hiệp Châu Âu và Trung Quốc ». Đây là điểm được toàn khối 27 nước nhất trí tại thượng đỉnh tháng 10/2022. Bài học từ đại dịch Covid-19 và cuộc chiến Ukraina cho thấy Liên Âu phụ thuộc quá lớn vào Nga, Bruxelles muốn giảm phụ thuộc vào Trung Quốc trong những lĩnh vực chiến lược và phát triển khả năng tự chủ. 

Thực ra, Bruxelles đang tăng tốc quá trình thoát khỏi « sự nhu nhược ngây thơ » khi xác định Trung Quốc là « đối tác, đối thủ cạnh tranh » và cũng là « đối thủ có hệ thống » vào năm 2019. Tuy nhiên, nội bộ Liên Âu không thống nhất trong quan hệ với Bắc Kinh. Nhiều nước Đông và Trung Âu theo lập trường của Mỹ có thái độ cứng rắn với Bắc Kinh, trong khi Đức và một số nước khác cố tìm cách duy trì và gia tăng giao thương với Trung Quốc, đặc biệt sau khi Nga bị phương Tây cấm vận. 

Giới quan sát Pháp cho rằng trong chuyến công du chớp nhoáng, ông Charles Michel khó thuyết phục được chủ tịch Trung Quốc thực hiện chính sách đa phương theo mô hình phương Tây, trong khi ông Tập Cận Bình bảo vệ chính sách đa phương theo mầu sắc Trung Hoa. Tương tự, bất đồng sẽ còn nhiều đối với các chủ đề quốc tế và trong vùng. Liệu Bắc Kinh có chịu « lắng nghe » chủ tịch Hội Đồng Châu Âu trình bày quan ngại về vấn đề Đài Loan và áp lực ngày càng lớn của Trung Quốc đối với hòn đảo hay không ? Trong khi chính quyền đang tìm cách dập tắt phong trào phản đối thắt chặt các biện pháp chống Covid-19, liệu Bắc Kinh có để yên cho Bruxelles « can thiệp vào chuyện nội bộ » khi đề cao các quyền tự do ngôn luận, nhân quyền, trong đó có Tân Cương ? Ông Charles Michel không những phải tìm được tiếng nói để tránh làm phật lòng Bắc Kinh, mà còn tránh để bị các tổ chức bảo vệ nhân quyền chỉ trích. 

Liên Âu ảo tưởng khi muốn thuyết phục Trung Quốc ngừng ủng hộ Nga ? 

Liên quan đến cuộc chiến của Nga ở Ukraina, ông Charles Michel « giải thích cho chủ tịch Tập Cận Bình những biện pháp trừng phạt » Matxcơva được Liên Hiệp Châu Âu ban hành. Tuy nhiên, thuyết phục Bắc Kinh ngừng ủng hộ Nga có lẽ là « nhiệm vụ bất khả thi ». 

Trước tiên, Trung Quốc chuyển hướng chuyên chế hơn, như mô hình ở Nga. Dù đây là một thách thức ngày càng lớn đối với các nước châu Âu nhưng lại là biện pháp bảo đảm cho nhà lãnh đạo Trung Quốc khi nắm hết quyền lực. Tiếp theo, trong khi phương Tây bày tỏ quan ngại, gây sức ép về tình hình Đài Loan hoặc một số vấn đề nội bộ Trung Quốc, Bắc Kinh hiểu rằng họ chỉ thiệt nếu từ bỏ tiếng nói ủng hộ từ Nga, cũng như từ một số nước cùng hệ (Iran, Bắc Triều Tiên). 

Chuyến công du Bắc Kinh của ông Charles Michel, được 27 nước ủy quyền, có lẽ chỉ mang tính hình thức, bày tỏ với Trung Quốc « những lợi ích » của Liên Hiệp Châu Âu. « Cơ hội đối thoại » song phương, được nêu trong thông cáo của Hội Đồng Châu Âu, có lẽ sẽ không có nhiều cơ may thành công.