50 năm ngày giỗ của danh họa Magritte

Tháng 8 năm 2017 đánh dấu đúng 50 năm ngày giỗ của họa sĩ René Magritte. Tại các nước Âu Mỹ, hầu hết các viện bảo tàng thành phố lớn đều có chương trình vinh danh ông, nhưng không có nơi nào tổ chức sinh hoạt đa dạng và rầm rộ như vương quốc Bỉ, quê hương của danh họa Magritte.

Viện bảo tàng Magritte tại thủ đô Bruxelles, Bỉ Elisabeth Bouvet / RFI

Sinh năm 1898 tại thị trấn Lessines, gần thành phố Charleroi, René Magritte qua đời tại Bruxelles vào mùa hè năm 1967 vì bệnh ung thư, sau hơn 40 năm sự nghiệp hội họa. Theo lời ông Jeroen Overstjins, giám đốc nhà xuất bản WPG Uitgevers België thuộc ban tổ chức chương trình sinh hoạt Năm Magritte, lúc sinh tiền ông đã là một họa sĩ nổi tiếng, nhưng có lẽ không ai ngờ rằng tên tuổi của Magritte nằm trên danh sách 10 vĩ nhân người Bỉ có tầm ảnh hưởng lớn nhất mọi thời đại, theo một cuộc thăm dò tổ chức tại vương quốc Bỉ vào năm 2005.

Còn theo lời ông Didier Ottinger, trưởng ban tổ chức triển lãm ‘‘hồi cố’’ về Magritte tại Trung tâm văn hóa Pompidou hồi đầu năm 2017, trường phái siêu thực của Pháp có nhà thơ nổi tiếng André Breton, còn trường phái siêu thực của Bỉ có ông Paul Nougé, là một nhà khoa học chuyên ngành hóa sinh, có lẽ cũng từ ảnh hưởng này mà ‘‘bút pháp’’ siêu thực của Magritte có một lối tiếp cận tỉ mỉ, cân nhắc, chính xác với một lôgic gần giống với phương trình toán học.

Cũng theo ông Didier Ottinger, năm 1927 đánh dấu một giai đoạn quan trọng, đó là thời điểm Magritte cho trưng bày các bức tranh siêu thực đầu tiên trong đó có bức vẽ ‘‘Le Jockey Perdu’’. Loạt tranh này mở đường cho nhiều tác phẩm nổi tiếng sau đó, trộn lẫn tài tình trí tưởng tượng với cái nhìn thực tế, điển hình là tác phẩm Les Amants (The Lovers / Đôi Tình nhân - 1928) và nhất là La Trahison des Images (The Treachery of Images / Sự phản bội của hình ảnh -1929) còn thường được gọi là tác phẩm Ceci n’est pas une pipe (Đây không phải là một cái ống điếu) hàm ý đó chỉ là bức vẽ của một ống điếu ……

Những tác phẩm này cũng như bức vẽ quả trứng nhốt trong lồng chim Un Œuf en Cage (Les Affinités Sélectives – 1933), những cụm mây bềnh bồng trong Cánh chim trời (L’Oiseau du Ciel - 1964), hình ảnh khuôn mặt người đàn ông bị che khuất sau quả táo xanh trong bức tranh Le Fils de l’Homme (The Son of Man / Con trai người đàn ông - 1964), các bức tranh này trị giá hàng triệu đô la trong các cuộc bán đấu giá, nay đã đi vào dòng văn hóa phổ thông, đại chúng …..

Năm 2017 là dịp để ghé thăm Viện bảo tàng Magritte nằm trên quảng trường hoàng gia Place Royale ở thủ đô Bruxelles. Ngoài việc trưng bày thường trực khoảng 250 tác phẩm quan trọng nhất của danh họa người Bỉ, bảo tàng này còn tổ chức một cuộc triển lãm lớn vào tháng 10/2017 với chủ đề Magritte và nghệ thuật đương đại, mà theo lời ông Michel Draguet, giám đốc Viện bảo tàng Mỹ thuật Hoàng gia Bỉ, cho thấy ảnh hưởng của họa sĩ Magritte với thế hệ đi sau ông từ Andy Warhol cho tới Jasper Johns.

Quan trọng không kém là cuộc triển lãm một số tác phẩm của Magritte kể từ tháng 9/2017 tại công trình kiến trúc Atomium, với những quả cầu kết cấu giống như khối nguyên tử. Trạm nghỉ mát ven biển phương bắc Knokke-Heist thì tổ chức các cuộc thăm viếng những địa danh mà Magritte từng ghé chân, cững như bức bích họa khổng lồ với chiều dài 70 thước và chiều cao 4 thước mà ông đã vẽ cho sòng bài casino của thành phố này. Bức bích họa này có tên là Domaine Enchanté (Cõi mê hoặc), đẩy lùi xê dịch cái ranh giới chập chờn nửa ngủ nửa thức, giữa mộng và thực.