Hòa bình Syria : Matxcơva « lực bất tòng tâm »

Chiếm thượng phong từ quân sự đến thời cơ, tổng thống Nga đã giúp đồng minh Bachar al Assad củng cố được chế độ, đè bẹp các lực lượng nổi dậy, tái chiếm hai phần ba lãnh thổ và chuẩn bị đánh chiếm tỉnh Idlib cuối cùng.

Một trại tị nạn ở gần làng Atimah, vùng Idlib, Syria nằm dọc theo bức tường biên giới với Thổ Nhĩ Kỳ. REUTERS/Osman Orsal//File Photo

Tuy nhiên, giờ đây khi muốn vãn hồi hòa bình tại Syria, thụ hưởng thành quả nỗ lực chiến tranh, chiến lược can thiệp của Vladimir Putin gặp nhiều cản lực.

Chốt thứ nhất : Idlib

Dưới sức ép của Thổ Nhĩ Kỳ, ý định của Nga, Iran và Syria tấn công dứt điểm Idlib, cứ địa cuối cùng của phe nổi dậy ở miền bắc Syria phải tạm gác qua một bên. Idlib chính là một trong bốn cản lực trên đường « bình định » Syria, theo mưu tính của điện Kremlin.Theo phân tích của Anthony Samrani, giáo sư chính trị đại học Lyon, Pháp trên trang mạng báo L’Orient Le Jour 21/09/2018, sở dĩ Nga phải đình chỉ chiến dịch Idlib vào giờ chót vì sợ mất điểm tựa ngoại giao Thổ Nhĩ Kỳ.

Trong nỗ lực ngăn cản phương Tây tham gia định đoạt số phận Syria, tổng thống Putin tổ chức hội nghị Astana với ba nước trụ cột gồm một bên là Nga và Iran, ủng hộ Damas còn bên kia là Thổ Nhĩ Kỳ bảo trợ cho phe nổi dậy. Ankara bằng mọi giá phải giữ Idlib vì đó là lá chủ bài trong canh bạc Syria và cũng để tránh bị làn sóng tị nạn tràn ngập nếu căn cứ địa cuối cùng của phe nổi dậy thất thủ.

Yếu tố Israel

Khó khăn thứ hai của Nga là làm sao quản lý được xung khắc giữa đồng minh Iran và đối tác Israel ? Matxcơva để yên cho không quân Israel oanh kích vị trí quân sự, tên lửa, kho đạn của lực lượng Iran và Hezbollah. Nhà nước Do Thái thẳng thắn xác quyết là sẽ không để cho Iran bám rễ tại nước láng giềng Syria.

Hôm thứ Hai 17/09, bốn chiếc F-16 của Israel tấn công thẳng vào vùng được xem là « bản doanh » của Nga tại Syria, tỉnh Lattaquié. Điều trớ trêu, tên lửa phòng không S-200 do Nga cung cấp cho Syria thay vì phóng vào máy bay địch, đã bắn hạ một chiếc máy bay trinh sát Nga hoạt động trong vùng, làm 15 quân nhân Nga thiệt mạng.

Vụ việc này cho thấy Nga vừa không đủ sức giới hạn các hoạt động của Israel tại Syria vừa tỏ ra không có ý hoặc không đủ sức đẩy Iran ra khỏi Syria.

Cản lực Mỹ

Đó là cản thứ ba đối với Nga. Trái với những lời đánh tiếng « rút quân » của tổng thống Donald Trump, quân đội Mỹ tiếp tục hiện diện tại miền bắc và đông Syria. Thế mà vùng đất này lại rất cần thiết cho nhu cầu sống còn của chính quyền Damas bởi vì đất đai phì nhiêu và có nhiều mỏ dầu hỏa.

Cũng như Ankara, chính quyền Washington không bỏ lá chủ bài quân sự để gây sức ép với Damas và nhất là để ngăn chận Teheran theo đuổi một chính sách mở rộng ảnh hưởng từ Iran cho đến Địa Trung Hải.

Với quyết tâm cản trở của Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ, hy vọng của Damas tái chiếm các khu năng lượng và nông nghiệp trở thành xa vời. Người Kurdistan-Syria do Mỹ yểm trợ, đang kiểm soát đến 30% lãnh thổ Syria, khó có thể chấp nhận sống chung hòa bình với Damas. Washington đã nói rõ « không có chuyện phục hồi chế độ Bachar al Assad ».

Phục hồi chế độ Damas chính là cản lực thứ tư trong kế hoạch hòa bình của chủ nhân điện Kremlin.

và Bachar al Assad

Cho dù nhiều nước chịu « thích nghi » với nhà độc tài Bachar al Assad, nhưng các thủ đô phương Tây và các vương quốc vùng Vịnh đặt nhiều điều kiện để tài trợ tái thiết Syria. Điều kiện của Ả Rập Xê Út là Syria phải bỏ Iran.

Liên Hiệp Châu Âu, cũng trong chiều hướng ngăn chặn ảnh hưởng Iran, đòi phải có bầu cử dân chủ và tự do thật sự. Trong khi đó, chế độ Damas từ chối nhìn nhận và đàm phán với đối lập mà họ gọi là « khủng bố » phải tiêu diệt.

Cho đến lúc này, Bachar al Assad và Vladimir Putin chọn con đường vũ lực. Chủ nhân điện Kremlin chắc sẽ thấy quản lý một cuộc nội chiến có lẽ đơn giản hơn là vãn hồi hoà bình với những đồng minh chủ chiến như Bachar al Assad và Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran.