Bí mật của Nga về chất độc Novichok

"Thuốc độc Novichok của Nga mạnh hơn cả chất độc thần kinh VX của Mỹ". Trên đây là nhận định của nhà khoa học Vladimir Ouglev. Ông từng là một nhân vật then chốt trong chương trình phát triển vũ khí hóa học của Liên Xô trong thập niên 1970.

Cảnh sát Anh Quốc tại nơi cựu điệp viên Nga Skripal và con gái bị đầu độc, ở Salisbury, ngày 04/04/2018 REUTERS/Hannah McKay

Trong thời gian từ năm 1975 đến 1990 Vladimir Ouglev công tác tại một phòng thí nghiệm, nơi mà các nhà khoa học Liên Xô nghiên cứu về các độc tố để phục vụ cho quân đội. Hiện sống tại miền nam nước Nga, Vladimir Ouglev, 71 tuổi, nhận trả lời thông tín viên RFI tại Matxcơva, Daniel Vallot.

Theo nhân chứng này, Novichok là thuốc độc đã được dùng để mưu sát cựu điệp viên Serguei Skripal và con gái hôm 04/03/2018 tại Anh Quốc. Có nhiều yếu tố cho thấy Matxcơva có liên quan đến vụ ám sát hụt nói trên, nhưng Luân Đôn "không thể có được bằng chứng" về trách nhiệm của Nhà nước Nga.

Câu hỏi đầu tiên của thông tín Daniel Vallot đặt ra với nhà khoa học Vladimir Ouglev liên quan tới vai trò của ông trong chương trình phát triển vũ khí hóa học dưới thời Liên Xô tại một phòng thí nghiệm bào chế ra Novichok. Vladimir Ouglev trả lời :

Vladimir Ouglev : "Tôi làm việc tại phòng thí nghiệm này trong thời gian từ năm 1975 đến 1990, thuộc Viện Nghiên Cứu về Hóa Chất và Công Nghệ Hữu Cơ. Ban đầu, với tư cách là trợ lý giám đốc, rồi sau đó tôi được chỉ định làm giám đốc của Viện. Mục tiêu đề ra nhằm phát triển một loại thuốc độc mạnh hơn cả chất VX của Mỹ".

RFI : VX là loại thuốc độc thần kinh được quân đội Mỹ phát triển trong những năm 1960. Vậy Liên Xô có đạt được mục tiêu đề ra hay không ?

Vladimir Ouglev : "Nếu xét về độ ổn định và tính chất đặc trưng, thì có thể nói là chúng tôi đã đạt được mục tiêu đề ra. Thậm chí có thể nói là chất Novichok hiệu quả hơn VX của Mỹ đến 10 lần. Bởi thứ nhất, độ ổn định cao hơn rất nhiều. Thứ hai là loại thuốc này ngấm vào da, hay là qua hệ hô hấp. Chất độc VX nếu có khẩu trang bịt mặt và không hít phải thì nạn nhân có thể toàn mạng. Với Novichok thì không.

Tổng cộng tôi nghĩ là Liên Xô đã chế tạo được khoảng từ 200 đến 300 ký thuốc độc thần kinh nhưng chưa bao giờ chúng tôi sản xuất hóa chất này với quy mô lớn. Đến cuối những năm 1980 các nhà lãnh đạo của Liên Xô không còn quan tâm đến chương trình này nữa. Họ quan niệm là không còn cần đến vũ khí hóa học".

RFI : Vậy kho vũ khí hóa học đó được xử lý ra sao ?

Vladimir Ouglev : "Thông thường thì chúng được dùng vào công việc nghiên cứu và thí nghiệm. Chẳng hạn như chúng tôi gửi mẫu thuốc đến các viện nghiên cứu khoa học khác để tìm ra thuốc kháng. Phần lớn khối lượng này được dùng trong các phòng thí nghiệm của quân đội và tôi không nghĩ là còn một khối lượng lớn vẫn lưu hành".

RFI : Ông có nghĩ là trong những năm 1990, ở vào thời kỳ mà chính quyền Nga chưa thể kiểm soát một cách có hiệu quả kho vũ khí hóa học này thì Novichok đã bị đánh cắp và bán ra bên ngoài cho các tổ chức tội phạm hay không ?

Vladimir Ouglev : "Đây không phải là lần đầu tiên thuốc độc thần kinh này được dùng vào các mục tiêu mang tính tội phạm. Năm 1995 chủ nhà băng, ông Ivan Kivelidi từng bị đầu độc bằng chất Novichok. Khi đó bản thân tôi từng bị thẩm vấn và bị nghi ngờ là đã cung cấp loại thuốc độc để hãm hại ông ta. Cuối cùng thì giới điều tra tìm ra được bằng chức thủ phạm là một người đồng nghiệp cũ của tôi. Đấy là ông Leonid Rink. Ông ta từng làm việc trong phòng thí nghiệm với tôi và đã bán độc tố này ra bên ngoài.

Tôi không nghĩ là vào những năm 1990, các tổ chức tội phạm trực tiếp vào được các kho trữ thuốc độc của chế độ. Ở thời điểm đó, các các băng đảng tội phạm không cần vũ khí hóa học, họ có những loại vũ khí khác".

RFI : Năm 1995 Leonid Rink bị kết án một năm tù treo sau khi đã nhận tội bán chất độc Novichok ra bên ngoài. Về phần chủ ngân hàng Ivan Kivelidi, ông và cô thư ký đều đã qua đời sau khi bị đầu độc. Các nhà điều tra đã tìm thấy dấu vết của "một loại thuốc độc" trên điện thoại cầm tay của ông Kivelidi. Nhà khoa học người Nga, Vladimir Ouglev nghĩ gì về kết quả điều tra của Anh, khẳng định là cựu điệp viên Serguei Skripal và con gái đã bị đầu độc bằng chất độc Novichok ?

Vladimir Ouglev : "Căn cứ trên những thông tin chính thức thì không còn nghi ngờ gì nữa. Ông Skripal và con gái đã bị đầu độc bằng hóa chất mà chúng tôi đã tìm ra. Đây không thể là độc tố BZ như ngoại trưởng Serguei Lavrov đã xác định. Chất độc BZ là hóa chất do quân đội Mỹ phát minh vào thập niên 1960. Ngoài ra, Novichok là một độc tố rất tinh khiết, nên chỉ có thể được các nhà khoa học chuyên nghiệp có tay nghề cao hay các viện bào chế sản xuất mà thôi. Không thể loại trừ khả năng chất độc này vẫn rất hiệu quả hàng chục năm sau khi được làm ra".

RFI : Phía Nga nói rằng nếu đúng là độc tố Novichok đã được dùng để hãm hại hai bố con cựu điệp viên Skripal thì họ chắc chắn không toàn mạng. Ông nghĩ sao ?

Vladimir Ouglev : "Bản thân tôi đã hai lần xuýt bị ngộ độc khi tôi làm việc ở phòng thí nghiệm, nhưng tôi vẫn bình yên. Vì nếu cẩn thận một chút ta có thể gột tẩy chất độc một cách dễ dàng. Theo tôi thì thủ phạm hãm hại hai bố con ông Skripal đã thi hành nhiệm vụ một cách ngu xuẩn. Rải thuốc độc lên cánh cửa nhà các nạn nhân mà họ không nghĩ rằng là chủ nhà có thể đeo găng tay khi đụng vào cánh cửa, hay là chỉ cần bố con ông Skripal khi vào nhà rửa tay sạch thì họ sẽ không bị trúng độc".

RFI : Ông có nghĩ rằng nước Nga chắc chắn là đã đứng đằng sau vụ đầu độc này, như là quan điểm của chính phủ Anh đã đưa ra ? .

Vladimir Ouglev : "Tôi cho rằng chính phủ Anh sẽ không bao giờ có được bằng chứng chắc chắn về điểm này. Không thể nào chứng minh được điều đó. Hãy hình dung ra một nhà thám tử đứng ở hiện trường, nơi đã xảy ra một vụ án mạng. Có một xác người, có vết tay, nhưng không có dữ liệu để kiểm chứng xem những vết tay đó thuộc về ai. Cần phải so sánh mẫu thuốc độc được dùng trong vụ Skripal với mẫu thuốc được bào chế trong viện của Nga. Đó là cách duy nhất để tìm ra thủ phạm".

RFI : Nói như vậy có nghĩa là không bao giờ chúng ta biết được ai đã dùng chất hóa học Novichok ?

Vladimir Ouglev : "Trước mắt không thể nào chứng minh được điều đó. Nhưng với tư cách là một công dân Nga, tôi không ngần ngại khẳng định rằng tất cả các dấu vết đều hướng về nước Nga".

RFI : Vì sao ông tin chắc như vậy ?

Vladimir Ouglev : "Tôi không biết những người ra tay nhắm vào cha con ông Skripal theo đuổi những mục đích gì. Nhưng cần nhắc lại rằng, tình báo Nga không bao giờ tha thứ cho bất kỳ một ai. Điều này đã được chứng minh từ dưới thời mật vụ Nga mang tên là Tchéka, NKVD hay KGB và ngày nay là FSB. Tên gọi có thể thay đổi, nhưng lối suy nghĩ của họ thì không".