Tương lai Thái Lan vẫn trong tay quân đội

Ngày 24/03/2019 Thái Lan bầu lại Quốc Hội. Đây là cuộc tuyển cử đầu tiên từ sau cuộc đảo chính do quân đội tiến hành năm 2014. Cử tri Thái sẽ bầu ra 500 đại biểu Quốc Hội.

Thủ tướng Thái Lan Prayuth Chan Ocha tại Bangkok. Ảnh ngày 10/01/2017. Reuters

Trong bài "Thái Lan đi về đâu ?" đăng trên trang mạng của Viện Quan hệ Quốc Tế Pháp, IFRI ngày 04/02/2019, Charuwan Lowira-Lulin trở lại với những thủ đoạn của bên quân đội để nắm giữ quyền lực một cách lâu dài tại Thái Lan.

Chưa đầy hai tháng trước bầu cử Quốc Hội Thái Lan, chị của quốc vương Thái bất ngờ tuyên bố đại diện cho đảng Thai Raksa Chart, thân với thủ tướng bị lật đổ Thaksin Shinawatra, ra tranh cử để trở thành thủ tướng. Nhưng giấc mơ ấy của công chúa Ubolratana chóng tàn. Chưa đầy 24 giờ sau, đảng Thai Raksa Chart, phải rút tên ứng viên ngoại hạng này. Thậm chí đảng này còn bị đe dọa cấm hoạt động.

Tính đến năm 2014 Thái Lan đã trải qua 18 cuộc đảo chính, kể từ khi chấm dứt chế độ quân chủ tuyệt đối năm 1932. Từ thập niên 1970, năm năm vừa qua là giai đoạn dài nhất quyền lực trong tay tập đoàn quân sự xứ Xiêm La. Theo nhà nghiên cứu về Thái Lan Charuwan Lowira-Lulin, tập đoàn quân sự sẽ còn tiếp tục điều hành đất nước trong một thời gian dài, vì quân đội đã làm chuẩn bị tất cả cho mục đích ấy.

Bóng dáng Thaksin

Để hiểu được bối cảnh chính trị Thái Lan hiện nay, tác giả đã trở lại thời điểm 2001 khi đảng Thai Rak Thai do nhà tài phiệt Thaksin Shinawatra lập ra và đảng này đã đắc cử, làm đảo lộn toàn cảnh chính trị Bangkok. Đảng Người Thái Thương Người Thái dùng lá bài xã hội để thu hút lá phiếu cử tri. Đắc cử vẻ vang, Thaksin tự tin vào hào quang của mình, mở rộng mạng lưới ảnh hưởng của gia đình Shinawatra và của đảng Thai Rak Thai. Nạn tham nhũng bùng lên trở lại.

Trong một chu kỳ 5 năm với Thaksin ở chức vụ thủ tướng, một phong trào đối lập bắt đầu hình thành và thường được biết đến dưới cái tên phong trào Áo Vàng. Để đối phó với Áo Vàng, phe ủng hộ đảng Thai Rak Thai khoác lên mình những chiếc áo sơ mi đỏ, gọi là phe Áo Đỏ.

Tình hình chính trị bấp bênh. Năm 2006 tướng Sonthi Bunyaratakatin đảo chính. Thủ tướng Thaksin bị truy tố về một loạt các tội danh, từ lạm quyền đến tham nhũng. Ông đã phải trốn ra nước ngoài. Nhưng quân đội lùi về hậu trường.

Chuyên gia về tình hình Thái Lan thuộc viện IFRI của Pháp nhắc lại, "cái bóng của Thaksin" vẫn bao phủ lên sân khấu chính trị Thái Lan và từ xa, ông này vẫn gián tiếp can thiệp vào các hoạt động chính trị của đất nước qua trung gian ba đời thủ tướng : Samak Sundaravej (2006-2008), Somchai Wongsawat (2008-2011) và nhất là nữ thủ tướng Yingluck Shinawatra (2011-2014), em gái Thaksin.

Bà Yingkuck bị chỉ trích là con rối trong tay người anh. Dưới nhiệm kỳ của bà, nhiều vụ tai tiếng tham nhũng tiếp tục gây công phẫn trong dư luận, dẫn tới nhiều đợt biểu tình rầm rộ gây rối loạn một phần các hoạt động kinh tế. Năm 2013 Yingluck Shinawatra ban hành một đạo luật ân xá mở đường cho người anh trở về. Đó là giọt nước làm tràn ly.

Bà bị truất phế vào tháng 5/ 2014. Hai tuần sau quân đội lên cầm quyền. Tổng tư lệnh Lục Quân, tướng Prayuth Chan Ocha đứng đầu tập đoàn quân sự mang tên Khor Sor Chor - Ủy Ban Quốc Gia vì Hòa Bình và Trật Tự thâu tóm quyền lực. Với sự đồng thuận của hoàng gia, tướng Prayuth Chan Ocha được chỉ định vào chức vụ thủ tướng.

Tập đoàn quân sự Thái từng bước củng cố quyền lực

Sau nhiều tháng bất ổn, việc tướng Prayuth Chan Ocha lên thay thế bà Yingluck được công luận Thái Lan tán đồng, với hy vọng mọi người được yên ổn làm ăn. 2014 cũng là thời điểm sức khỏe của nhà vua Rama IX sa sút, quân đội được coi là một phao cứu hộ. Tướng Chan Ocha hứa hẹn cải tổ đất nước, hòa giải giữa hai phe Áo Đỏ và Áo Vàng. Quan trọng hơn nữa là quân đội cam kết cho bầu lại Quốc Hội.

Trên thực tế, theo chuyên gia của viện IFRI, "tập đoàn quân sự đã tìm mọi cách để nắm giữ quyền lực". Một trong những phương tiện đó là khai thác tinh thần bài Thaksin để chinh phục cảm tình của công luận.

Tác giả bài tham luận được đăng trên trang mạng của Viện Quan Hệ Quốc Tế Pháp, Charuwan Lowira-Lulin không khoan nhượng khi điểm lại tình hình Thái Lan từ khi tập đoàn quân sự lên cầm quyền tới nay : từ kinh tế, chính trị đến xã hội, không có gì thay đổi trong hơn 4 năm qua. Thay đổi duy nhất là quyền lợi của bên quân đội thì đã được tăng lên đáng kể.

Trò hề dân chủ

Cụ thể hơn, năm qua, tập đoàn quân sự đã làm những gì để kiểm soát đất nước ? Tác giả bài viết nhắc lại, quân đội Thái đã lập ra một số các ủy ban để gọi là giám sát tiến trình cải tổ nhưng về thực chất các ủy ban đó đều trong tay các tướng lĩnh ở Bangkok.

Thế rồi cuộc chiến chống tham nhũng chỉ là khẩu hiệu bề ngoài để làm vừa lòng công luận. Từ 2014 tới nay, các quyền tự do báo chí và ngôn luận tại Thái Lan từng bước bị thu hẹp. Quyền tự do hội họp không còn tồn tại. Mọi chỉ trích nhắm vào chế độ, mọi bình luận về toàn cảnh chính trị Thái Lan trên các mạng xã hội đều bị nghiêm cấm và có thể dẫn đến những bản án tù.

Nhưng công cụ rõ rệt nhất để tập đoàn quân sự Thái Lan củng cố quyền lực là bản Hiến Pháp được thông qua năm 2017. Hai điều khoản quan trọng nhất trong văn bản này bao gồm : thứ nhất luật bầu cử và thứ hai là điều khoản 65 trong bản Hiến Pháp mới cho phép một Ủy Ban Chiến Lược Quốc Gia điều khiển gần như toàn bộ những lĩnh vực nhậy cảm - từ năng lượng đến an ninh, từ môi trường đến giáo dục - trong vòng 20 năm. Chủ tịch Ủy ban này không ai khác ngoài tướng Prayuth Chan Ocha.

Về luật bầu cử, Hiến Pháp Thái Lan chính thức có hiệu lực từ tháng 04/2017 quy định : lập pháp trong tay Quốc Hội và Thượng Viện. Thượng Viện bao gồm 200 thượng nghị sĩ, nhưng riêng trong khóa đầu tiên, quân đội đã chỉ định 250 thượng nghị sĩ. Thượng Viện có thẩm quyền đề cử thủ tướng chính phủ.

Về phía Quốc Hội, luật chơi lại càng phức tạp hơn.

Hạ Viện có 500 dân biểu, 350 trong số này đại diện cho 350 đơn vị bầu cử, và được bầu ra theo thể thức đơn danh đa số. 150 ghế còn lại được bầu theo tỷ lệ. Hai hình thức bầu bán này như ghi nhận của tác giả bài tham luận "Thái Lan đi về đâu ?" khiến các đảng nhỏ thiệt thòi, giúp cho phe quân đội tránh được mọi bất ngờ như kịch bản từng xảy ra hồi năm 2001 khi đảng Thai Rak Thai của nhà tài phiệt Thaksin bất ngờ chiếm đa số ở Quốc Hội

Vậy có những đảng nào ra tranh cử tại Thái Lan lần này ? Đối lập Áo Vàng, Áo Đỏ năm xưa nay đã được thay thế bằng một bên là tập đoàn quân sự Thái và bên kia là đảng Phuea Thai, do gia đình Thaksin Shinawatra "điều khiển từ xa".

Bên quân đội lập ra đảng mang tên Phalang Pracharat có nghĩa là "quyền lực thuộc về dân". Các thành viên của đảng này chủ yếu là bên quân đội Thái và các quan chức trong chính quyền.

Bên cạnh hai đảng lớn vừa nêu, thì còn phải kể tới Đảng Dân Chủ đã hoạt động từ 70 năm qua, nhưng gần như chưa bao giờ có sức thu hút đông đảo cử tri.

Mới đây, vừa xuất hiện phong trào mang tên Anakot Mai có nghĩa là "Tương lai mới". Đại đa số thành viên là những người trẻ tuổi, chưa bao giờ tham gia các hoạt động chính trị. Anakot Mai có sức hấp dẫn trong mắt giới trẻ Thái Lan trong độ tuổi từ 18 đến 25, nhưng lại bị phần lớn công luận chỉ trích là có lập trường quá khích.

Qua việc công chúa Thái Lan tuyên bố ra tranh cử, công luận mới vừa biết thêm về đảng Thai Raksa Chart.

Nhưng đặc trưng của chính trị Thái Lan là luôn đem lại những bất ngờ. Ngần ấy những thủ đoạn của tập đoàn quân sự Thái để bám trụ quyền lực nhưng tới nay, các thăm dò về ý định bỏ phiếu cho thấy đảng Phalang Pracharat của bên quân đội hiện thời chỉ được từ 4 đến 5 % cử tri ủng hộ.