Trước Noel 2018, giới môi trường dọa kiện Nhà nước Pháp về khí hậu
Đăng ngày:
Nghe - 09:20
2018 là năm nhiệt độ Trái đất cao gần như chưa từng có. Viễn cảnh khủng hoảng khí hậu ngày một nhãn tiền buộc cộng đồng quốc tế phải nỗ lực gấp bội, trước khi quá trễ. Trước thềm Noel, giới môi trường đe dọa kiện Nhà nước Pháp, vì buông tay trong cuộc chiến chống khí thải. 18 nạn nhân Philippines kiện 47 tập đoàn đa quốc gia vì khiến bão tố ngày càng nguy hiểm. Tạp chí Thế Giới Đó Đây tuần này cũng giới thiệu về triển lãm của nhà điêu khắc phản kháng Vương Khắc Bình, và thông tin mới về nhiếp ảnh gia Lô Nghiễm, người mà chính quyền Trung Quốc vừa thừa nhận đã bắt giữ tại Tân Cương.
Hôm thứ Hai, 17/12/2018, bốn tổ chức xã hội Pháp - La Fondation pour la Nature et l'Homme, Greenpeace France, Notre Affaire à Tous và Oxfam France - gửi đến chính phủ một văn bản thông báo trước về ý định khởi sự vụ kiện Nhà nước Pháp, bị cáo buộc đã thất bại trong nhiệm vụ giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Chính phủ Pháp có hai tháng để trả lời, với các biện pháp cụ thể, nhằm nhanh chóng thúc đẩy trở lại cuộc chiến chống biến đổi khí hậu.
Quá hạn này, bốn tổ chức phi chính phủ sẽ đệ nạp đơn lên Tòa án hành chính Paris. Đây là lần đầu tiên trong lịch sử nước Pháp có một vụ kiện về khí hậu ở quy mô này. Những người khởi sự gọi đây là « Vụ kiện thế kỷ ».
Bản kêu gọi ủng hộ vụ kiện Nhà nước Pháp, năm ngày sau khi được đưa ra, đã được khoảng 1,5 triệu người ký tên ủng hộ. Tổng giám đốc Greenpeace của Pháp, ông Jean-François Julliard, nhấn mạnh đây là « một cuộc huy động quy mô chưa từng có, trong một thời gian kỷ lục, cho thấy người dân ngày càng ý thức hơn, khát khao công lý hơn và quyết tâm có các hành động cụ thể vì khí hậu ». Theo ông, đây là một cảnh báo để thúc đẩy tổng thống Pháp Emmanuel Macron hành động, chứ không thể dừng ở những lời hô hào, kêu gọi chung chung về khí hậu.
Trả lời RFI, bà Audrey Pulvar - giám đốc Tổ chức vì Thiên nhiên và Con Người / La Fondation pour la Nature et l'Homme - giải thích thêm :
« Chúng tôi đã báo động, chúng tôi đã vận động, đã lấy chữ ký. Chúng tôi đã tiến hành các cuộc vận động hành lang vì lợi ích chung, liên tục trong nhiều năm trời, với rất nhiều nhiệt huyết. Rồi chúng tôi hiểu rằng các nỗ lực như vậy là không đủ mang lại kết quả. Bây giờ là lúc chúng tôi phải chuyển sang giai đoạn đưa việc này qua tư pháp ».
Pháp là quốc gia có công lớn trong cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, đặc biệt với vai trò môi giới và điều phối giúp cho thượng đỉnh COP 21 tại Paris thành công, với kết quả là toàn thể cộng đồng quốc tế lần đầu tiên đạt được một thỏa thuận chống biến đổi khí hậu.
Pháp cũng nằm trong số 19 quốc gia trên thế giới, cùng với Hoa Kỳ, Đan Mạch, Thụy Điển và Anh, giảm được lượng khí thải trong nhiều năm liền 2008-2016 (trong lúc khí thải của Trung Quốc và nhiều nước đang phát triển khác tăng vọt). Tuy nhiên, kể từ năm ngoái, khí thải tại Pháp bắt đầu tăng trở lại. Quốc gia dẫn đầu cuộc chiến chống biến đổi khí hậu toàn cầu lại đang rơi vào cuộc khủng hoảng Áo Vàng.
Nguyên nhân ban đầu là chính sách đánh thuế carbone để có tiền cho môi trường, bị đổ bể, do bị lên án là dồn gánh nặng của cuộc chiến vì sinh thái, chống biến đổi khí hậu, cho một bộ phận dân cư khó khăn nhất trong xã hội. Chính sách thuế môi trường bất công có thể khiến chủ trương bảo vệ môi trường, chống biến đổi khí hậu của nhiệm kỳ 5 năm của tổng thống Pháp bị đổ vỡ. Đây có lẽ chính là một trong những lý do khiến bốn tổ chức phi chính phủ quyết định khởi sự vụ kiện Nhà nước Pháp, ngay trước thềm Noel 2018 này.
Các nạn nhân truy tìm thủ phạm gây bão lớn
Không chỉ ở Pháp, trong những ngày gần đây, cuộc chiến vì công lý cho các nạn nhân khí hậu được khởi sự ở nhiều nơi trên thế giới. Sau đây là phóng sự của thông tín viên Mariel Dardas từ Manila về vụ kiện của 18 người Philippines chống lại 47 tập đoàn đa quốc gia :
« Thoát chết sau một trận cuồng phong năm 2011, Onalin Gonzales chuẩn bị ra làm nhân chứng trước Ủy Ban Nhân Quyền Philippines. Cô nói : ‘‘Tôi cảm thấy hơi hồi hộp, nhưng đối với tôi giờ đây việc đứng ra làm nhân chứng là điều rất quan trọng. Tôi muốn biết ai là người có trách nhiệm về tất cả những trận cuồng phong ập xuống đất nước chúng tôi’’.
Cách nay 7 năm, Onalin Gonzales mất cả cha lẫn mẹ và hai người anh em trai. Tất cả đều thiệt mạng do bão. Cô cho biết thêm :‘‘Đối với tôi, trận bão ấy có những hậu quả về tài chính rất lớn, cho đến tận ngày hôm nay, không kể đến các chấn thương tâm lý vẫn còn đó’’.
Người phụ nữ nói trên nằm trong số 18 người Philippines thoát chết, trong đó có nhiều ngư dân, nhà nông. Tất cả đều là nạn nhân của biến đổi khí hậu. Họ là những người đã tham gia vào vụ khiếu nại lên Ủy Ban Nhân Quyền Philippines, với sự hướng dẫn của tổ chức Greenpeace.
Theo luật sư Roberto Cadis - thành viên của Ủy Ban Nhân Quyền Philippines - đây là vụ kiện đầu tiên trên thế giới coi vấn đề biến đổi khí hậu thuộc lĩnh vực nhân quyền. Và đây cũng là một vụ kiện đầu tiên được chấp nhận đưa xét xử trước một tòa án về nhân quyền.
Một điểm đặc biệt khác của vụ kiện này là những người ký đơn khiếu nại đòi hỏi bồi thường từ các công ty như Shell, BP hay Total… Tổng cộng có 47 tập đoàn đa quốc gia - bị cáo buộc gây ô nhiễm nhiều nhất - đã bị chỉ đích danh…
Vào thời điểm diễn ra COP24, đơn khiếu kiện này là dấu hiệu cho thấy phong trào vì công lý khí hậu đang phát triển mạnh hơn. Cách nay 5 năm, các vụ kiện cáo như thế này hoàn toàn không phải là chuyện phổ biến trong các cuộc thượng đỉnh về khí hậu. Tuy nhiên, giờ đây, công luận trên thế giới ngày càng đòi hỏi phải có công lý. Và tiến trình sâu xa này chắc chắn sẽ không ngừng lại.
Đầu năm 2019, đã có một số tập đoàn chấp nhận tham dự một phiên tòa diễn ra ở Hà Lan. Đây là một phiên tòa kín. Về phần mình, Ủy Ban Nhân Quyền Philippines sẽ đưa ra kết luận trong năm tới ».
Tượng Vương Khắc Bình : Tình yêu gỗ và vết thương nửa thế kỷ
Nói đến nghệ thuật phản kháng đương đại tại Trung Quốc, bên cạnh Ngải Vị Vị, không thể không nhắc đến Vương Khắc Bình (Wang Keping), một trong những người tiên phong trong nghệ thuật khai phóng tại Trung Quốc cuối những năm 1970. Chế độ cộng sản Trung Quốc không dung thứ ông. Nhà tạc tượng họ Vương phải sống lưu vong tại Pháp từ năm 1984, quê hương của Rodin, của Brancusi, nơi ông tiếp tục phát triển phong cách sáng tác độc đáo của mình.
Coi gỗ như một « vật thể sống », Vương sáng tác cùng với gỗ, chứ không phải tạo ra các tác phẩm bằng gỗ, như quan niệm chủ đạo ở phương Tây. Một loạt các tác phẩm tiêu biểu của nghệ sĩ Trung Quốc được trưng bày tại Galerie Nathalie Obadia, Paris, từ ngày 9/9 đến 29/12/2018. Sau đây là phóng sự của nhà báo RFI José Marinho về triển lãm « Sculptures sculptées » :
« Gỗ là vật liệu mà ông ấy ưa thích nhất. Vương Khắc Bình tự nhủ ông là một nghệ sĩ dùng đôi bàn tay của mình mài dũa gỗ để tạo nên các tác phẩm điêu khắc trừu tượng. Thô mộc và nguyên sơ, gỗ chuyển tải minh triết và thấm đượm tinh thần gợi dục tinh tế.
Vương Khắc Bình nói : ‘‘Khi tôi chạm tay vào gỗ, ngay lập tức tôi cảm thấy linh hồn và sức sống bên trong. Gần giống như là cảm giác khi tiếp xúc với cơ thể của phụ nữ. Bởi gỗ là một vật liệu đầy nhục dục. Khi tôi làm các bức tượng, tôi thực sự có cảm giác là tượng trở nên sống động và gỗ biến thành xương thịt. Nghệ thuật phải mang một yếu tố tâm linh và chuyển tải rất nhiều nhân tính. Con người tôi không thay đổi, trong tôi luôn có nhiều phẫn nộ’’.
Vương Khắc Bình không chỉ là một nhà tạc tượng. Ông hóa thân mình vào các tác phẩm, ví dụ như ‘‘Im lặng’’ (sáng tác năm 1979). Một bức tượng hình đầu người, miệng mở to, nhưng bị một chiếc ống hình trụ nút chặt. Bức tượng nổi tiếng của ông chống lại hệ thống kiểm duyệt tại Trung Quốc cuối những năm 1970.
Vào thời điểm đó, tại Bắc Kinh có cuộc triển lãm của nhóm ‘‘Tinh Tinh’’ (tức ‘‘Những vì sao’’). Đây là cuộc trưng bày đầu tiên, sớm nhất trong lịch sử ‘‘nghệ thuật tự do’’ đương đại tại Trung Quốc.
Nhà đối kháng Vương Khắc Bình, thân với nghệ sĩ Ngải Vị Vị, là người chống chủ nghĩa xu thời trong nghệ thuật đương đại. Ông nhận xét : ‘‘Có nhiều triển lãm nghệ thuật đương đại Trung Quốc, mà tôi không tham dự… Đối với tôi, nghệ thuật đương đại tại Trung Quốc thường sử dụng các kỹ thuật của phương Tây và thêm vào đó là những nhãn hiệu Trung Quốc. Bằng các tác phẩm của mình, tôi phản đối cách làm nghệ thuật đã trở thành mốt này’’.
Vết thương của lửa đã mang lại cho gỗ trong các tác phẩm điêu khắc của Vương Khắc Bình một sắc đen ố màu thời gian. Sắc đen ấy là sự biểu lộ ra ngoài vết thương lòng cháy bỏng của nhà nghệ sĩ, sau 34 năm sống tha hương, vẫn không nguôi đau đớn ».
Về phong cách của Vương Khắc Bình, nhà nghiên cứu lịch sử nghệ thuật Bertrand Lorquin nhận xét : « Giữ lại những hình thức tồn tại đã có (của chất liệu gỗ để sáng tác) là một thách thức với một nhà điêu khắc, muốn từ đó một lần nữa sáng tạo nên những hình hài và biểu tượng mới. Đó là một phương pháp đầy chất thơ, nhưng đúng hơn là một mối quan hệ với vũ trụ khác hắn ».
Khi tiếp xúc với những tác phẩm của Vương như Cặp đôi, Đêm, Giản dị hay Âm và Dương…, ta như nhận được cái hơi thở ấm áp của sự sống. Ấm áp đơn sơ khiến có một cái gì đó trong ta hồi sinh.
Màu đen chết chóc : Nỗi đau của dân - nỗi sợ của Bắc Kinh
Nhiếp ảnh gia Trung Quốc nổi tiếng Lô Nghiễm (Lu Guang) mất tích hồi đầu tháng trước, khi có mặt tại Tân Cương, khu vực tự trị miền viễn tây, nơi chính quyền Bắc Kinh đang tiến hành chính sách đàn áp khốc liệt nhắm vào người Duy Ngô Nhĩ, theo đạo Hồi, chủ nhân lâu đời của xứ sở. Ngày 14/12, công an Trung Quốc chính thức thừa nhận đã bắt ông Lô Nghiễm, một tuần sau khi vợ nhà nhiếp ảnh khẳng định ông bị bắt giam.
Theo vợ của Lô Nghiễm, chồng bà đến Tân Cương là để thăm quan vùng đất này, gặp gỡ những người yêu nghề nhiếp ảnh. Về khả năng ông Lô tiếp cận Tân Cương để chụp ảnh về các trại giam người Duy Ngô Nhĩ bị quốc tế lên án, người vợ phủ nhận, và cho biết ông không hề nói với bà về kế hoạch này, và chủ đề ông quan tâm hơn hết là môi trường và ô nhiễm.
Ông Lô Nghiễm ba lần được trao giải thưởng nhiếp ảnh cao quý « World Press Photo ». Màu đen chết chóc bao phủ hầu hết các bức ảnh của Lô Nghiễm. Cá chết nổi trên những dòng sông ô nhiễm đen đặc, mây mù khói độc đen xám bao phủ đường xá, hay công nhân mỏ than, trẻ nhỏ mặt mũi đen ngòm…
Lô đã dọc ngang Trung Quốc từ những năm 1990 để đưa vào ống kính những thảm họa sinh thái kinh hoàng, ít ai hình dung được. Người công nhân coi chụp ảnh như một đam mê năm nào chắc khó lòng tưởng tượng được ít năm sau đó, ông đã trở thành người phơi bày không khoan nhượng những mặt trái của chính sách tăng trưởng bằng mọi giá, của chế độ chính trị coi tính mạng người dân rẻ như bèo.
Lô Nghiễm đến Tân Cương để làm gì ? Dù ông không dự kiến chụp cảnh người Duy Ngô Nhĩ trong trại tập trung, chỉ riêng sự hiện diện của ông đã khiến chính quyền lo sợ. Lãnh đạo khu tự trị Tân Cương Trần Toàn Quốc (Chen Quanguo) hiện nay cũng chính là bí thư đảng tỉnh Hà Nam (Henan) đầu những năm 2000. Vào thời điểm đó, những bức ảnh của Lô Nghiễm về các nạn nhân thảm kịch « máu nhiễm virus Sida » ở tỉnh Hà Nam, khiến hàng nghìn người chết, gây chấn động. Chính quyền vào thời điểm đó đã tìm mọi cách bóp nghẹt vụ này.
Màu đen hy vọng
Những bức tượng đen ố màu thời gian với vết thương lòng hơn nửa thế kỷ. Màu đen của những bức hình soi rọi những cảnh khốn cùng, những mặt khuất của Trung Quốc tăng trưởng thần kỳ - đầu tầu kinh tế thế giới. Màu đen của những bất hạnh tột cùng, khó bút nào tả xiết ấy cũng là màu đen mang hy vọng. Bởi trong đó có lửa.
Ngọn lửa đau đớn - ngọn lửa phẫn nộ - ngọn lửa chiếu rọi màn đêm của kiểm duyệt, của phương pháp ngu dân để trị, của chế độ độc tài - toàn trị. Những kẻ lãnh đạo toàn trị thường xuyên lo sợ và luôn tìm cách dập tắt. Một nền độc tài – toàn trị chỉ có thể tồn tại khi người dân nín lặng, khi tăm tối ngự trị lòng người.
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký