Yemen: Phương Tây gián tiếp "tiếp tay" Ả Rập Xê Út giết thường dân?
Ngày 09/08/2018, một chiếc xe buýt chở học sinh tại tỉnh Saada, Yemen, bị trúng oanh kích của liên minh quân sự Ả Rập Xê Út và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất. Cộng động quốc tế phẫn nộ trước hình ảnh 51 người chết, 79 người bị thương, những người thoát nạn dính đầy máu cố thoát khỏi chiếc xe.
Đăng ngày: Sửa đổi ngày:
Theo thông tin của đài CNN (Mỹ), quả bom nhắm vào chiếc xe buýt chở học sinh hôm 09/08 là một quả bom dẫn đường bằng laser do Mỹ sản xuất và cung cấp cho đồng minh. Đây là thảm kịch mới nhất mà nạn nhân là thường dân do các trận oanh kích của quân đội Ả Rập Xê Út, tham chiếm tại Yemen từ tháng 03/2015 để ủng hộ cựu tổng thống Abd Rabbo Mansour Hadi chống lại phe nổi dậy Houthi, được cho là « con ngựa thành Troy » của Iran.
Tuy nhiên, cuộc nội chiến đẫm máu ở Yemen lại không được cộng đồng quốc tế chú ý như tình hình ở Syria. Tính đến nay, trên tổng số 6.000 thường dân Yemen thiệt mạng, có khoảng 4.300 người chết dưới làn đạn của khoảng 18.000 trận oanh kích của liên quân Ả Rập Xê Út và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất.
60% vũ khí của Ả Rập Xê Út đến từ châu Âu
Theo loạt bài viết trên Le Monde (02/10/2018), phương Tây tỏ chút bối rối về các hợp đồng bán vũ khí cho Riyad, vì nhiều loại trang thiết bị do họ sản xuất được sử dụng vào các trận oanh kích, trong đó một phần nhắm vào thường dân, do tính toán sai lầm vì phi công Ả Rập Xê Út thiếu chuyên nghiệp. Riyad tìm mọi cách tránh bàn về các hợp đồng mua vũ khí.
Từ năm 2001 đến 2015, các doanh nghiệp châu Âu đã xuất 57 tỉ euro vũ khí cho Riyad, nhà nhập khẩu vũ khí lớn thứ hai thế giới, theo Viện Nghiên Cứu Hòa Bình Quốc Tế Stockholm (Sipri). Có nghĩa là gần 60% vũ khí của Ả Rập Xê Út đến từ châu Âu.
Tây Ban Nha lùi bước vì lợi ích kinh tế
Đầu tháng 09/2018, tân thủ tướng Xã Hội Tây Ban Nha, Pedro Sanchez, quyết định hủy hợp đồng bán 400 quả bom dẫn đường bằng laser, mà chính phủ bảo thủ tiền nhiệm đã ký với Ả Rập Xê Út năm 2015, nhằm tránh bị sử dụng ở Yemen. Quyết định được các tổ chức nhân đạo hoan nghênh, còn Riyad kịch liệt phản đối.
Nhưng ngay sau đó, Madrid buộc phải đổi ý, do Riyad dọa hủy hợp đồng mua năm hộ tống hạm, có giá trị hơn. Hợp đồng quan trọng này được thực hiện ở khu xưởng Cadix (vùng Andalucia) nơi được đầu tư 1,8 tỉ euro và tạo khoảng 6.000 việc làm, trong khi tỉ lệ thất nghiệp ở vùng này lên đến 27%.
Pháp « duyệt » từng hợp đồng bán vũ khí
Với Paris, « Ả Rập Xê Út không phải là một khách hàng mà là một đồng minh ». Vì vậy, tổng thống Pháp Macron cho rằng cần tôn trọng các hợp đồng đã ký. Tuy nhiên, các loại vũ khí được cho là sử dụng tại Yemen cần được « tăng cường giám sát ». Quyết định cho phép xuất khẩu vũ khí sang Trung Đông được xem xét mỗi tháng một lần. Từ giờ, giấy phép theo yêu cầu của các bên tham gia cuộc chiến Yemen sẽ được nghiên cứu tại các cuộc họp đặc biệt ở phủ thủ tướng.
Nhiều tổ chức phi chính phủ và khoảng 50 nghị sĩ Pháp đã yêu cầu Paris ngừng bán vũ khí cho Riyad nhân chuyến thăm Paris của hoàng thái tử Mohammed Ben Salman hồi tháng 04/2018 nhưng bất thành. Pháp không bán bom cho Riyad nhưng bán đạn 155 mm dành cho pháo Caesar. Tháng 07/2018, bộ trưởng Quân Lực Pháp Florence Parly khẳng định : « Các trang thiết bị quân sự trên bộ bán cho Ả Rập Xê Út được sử dụng không nhằm mục đích tấn công mà để phòng thủ, ở biên giới giữa Yemen và Ả Rập Xê Út ». Đây là trường hợp của pháo Caesar.
Riyad từng là khách hàng lớn thứ hai của Pháp trong những năm 2007-2016 với tổng trị giá hơn 5 tỉ euro. Năm 2017, tổng trị giá hợp đồng rơi xuống còn 626 triệu euro. Từ giờ đến cuối năm 2018, nhiều quyết định chính trị sẽ được đưa ra về các hợp đồng mới (máy bay trinh sát, radar, máy bay đa chức năng MRTT).
Anh : Vừa bán vũ khí vừa quan ngại về tình hình nhân đạo ở Yemen
Anh Quốc, nước ủng hộ mạnh mẽ chính quyền Riyad, vừa tiếp tục bán vũ khí, vừa kêu gọi giải pháp hòa bình cho cuộc xung đột Yemen. Theo thống kê của Chiến dịch Chống bán vũ khí cho Ả Rập Xê Út (CAAT), từ năm 2015, Luân Đôn đã cho phép bán 5,2 tỉ đô la vũ khí cho Riyad, chủ yếu là máy bay tiêm kích ném bom Eurofighter Typhoon, bom dẫn đường bằng laser Paveway và tên lửa Brimstone.
Riyad là nhà đầu tư quan trọng vào Luân Đôn và là đầu ra mấu chốt trong chiến lược của Anh hậu Brexit. Vì thế, chính phủ của thủ tướng May liên tục thể hiện những cử chỉ thân ái, như trong chuyến thăm Luân Đôn vào tháng 03/2018 của hoàng thái tử Ben Salman. Thủ tướng Anh một mặt bày tỏ « quan ngại sâu sắc về tình hình nhân đạo ở Yemen », mặt khác vẫn ký một biên bản ghi nhớ thỏa thuận bán 48 chiến đấu cơ Eurofighter Typhoon có trị giá vài tỉ đô la cho Ả Rập Xê Út.
Đức bán vũ khí để cải thiện quan hệ ngoại giao
Tại Đức, tuần báo Der Spiegel đưa tin ngày 19/09 rằng chính phủ đã cho phép xuất khẩu sang Ả Rập Xê Út hệ thống định vị cho xe tăng, cùng với 48 đầu đạn và 91 tên lửa dành cho chiến hạm của của vương quốc Hồi Giáo này. Phe đối lập chỉ trích mạnh mẽ quyết định trên. Nhưng với chính phủ Đức, đây là một bước nằm trong khuôn khổ Berlin và Riyad xích lại gần nhau trên phương diện ngoại giao.
Bang giao hai nước xấu đi kể từ cuối năm 2017, khi ông Sigmar Gabriel, ngoại trưởng Đức lúc đó, chỉ trích chính sách ngoại giao « phiêu lưu » trong khu vực của Riyad. Tiếp theo, Berlin lên án việc Ả Rập Xê Út gây sức ép để thủ tướng Liban Saad Hariri từ chức. Ngày 26/09/2018, bên lề Đại Hội Đồng Liên Hiệp Quốc, ngoại trưởng Đức đương nhiệm Heiko Maas đã « lấy làm tiếc » với đồng nhiệm Ả Rập Xê Út về những sự kiện trên.
Còn được Mỹ hậu thuẫn, Ả Rập Xê Út còn tiến
Sau thời gian quan hệ ngoại giao Hoa Kỳ-Ả Rập Xê Út nguội lạnh vì cuộc đàm phán thỏa thuận hạt nhân với Iran, đối thủ của Ả Rập Xê Út trong khu vực, sự ủng hộ của Washington với Riyad lại nồng nhiệt như trước kể từ khi tổng thống Trump lên nắm quyền.
Thêm vào đó, hoàng thái tử Ả Rập Xê Út Mohammed Ben Salman và thái tử Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất Mohammed Bin Zayed trở nên thân thiết với Jared Kushner, con rể kiêm cố vấn của tổng thống Trump. Kushner cần hai nhà lãnh đạo quan trọng trong vùng Trung Đông để thực hiện dự án giải quyết cuộc khủng hoảng Israel-Palestine, có thể sẽ được giới thiệu trong vài tháng tới.
Về vai trò của đồng minh Trung Đông trong cuộc chiến ở Yemen, bài diễn văn ngày 25/09/2018 của tổng thống Mỹ trước Đại Hồi Đồng Liên Hiệp Quốc không đề cập, mà chỉ lấy làm tiếc về « cuộc nội chiến kinh hoàng, tồi tệ ở Yemen ». Tuy nhiên, ông trấn an rằng Ả Rập Xê Út và Các Tiểu Vương Quốc Ả Rập Thống Nhất « đã hứa hàng tỉ đô la » để giúp người dân Yemen, đồng thời cả hai nước « tìm mọi hướng » để chấm dứt cuộc xung đột này.
Để thay lời kết, một doanh nhân thân cận với gia đình hoàng gia Ả Rập Xê Út nhận định với Le Monde rằng « Chừng nào Hoa Kỳ còn ủng hộ, họ (Ả Rập Xê Út) tự cho phép làm mọi chuyện… Hiện Anh Quốc cũng không phản đối gì, Pháp cũng thế. Vì vậy, theo quan điểm của họ, vẫn tiếp tục được ».
Thư TinHãy nhận thư tin hàng ngày của RFI: Bản tin thời sự, phóng sự, phỏng vấn, phân tích, chân dung, tạp chí
Đăng ký